İstanbul Araştırmaların Anlattığı Megakent

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM MODERN İNSAN VE KENT 1.1. BAŞLARKEN . 1 1.2. NASIL BİR YERDE YAŞIYORUZ? 3 1.3. NASIL “MODERN İNSAN” OLDUK? 5 1.3.1. MODERN İNSAN BİYOLOJİK EVRİM ÜRÜNÜDÜR 5 1.3.2. MODERN İNSANIN BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ve BAŞARDIKLARI BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMELİDİR 5 1.3.2.1. DİK DURAN İNSAN 6 1.3.2.2. MENÜSÜNÜ ZENGİNLEŞTİREN İNSAN .7 1.3.2.3. TOPLADIĞI VE AVLADIĞI İLE VAR OLAN İNSAN .8 1.3.2.4. İKLİM ENGELİ TANIMAYAN İNSAN .10 1.3.2.5. YAPIP YARATAN İNSAN 13 1.4. MODERN İNSAN OLARAK YAŞAM TARZIMIZ NASIL GELİŞTİ? 14 1.4.1. GENEL OLARAK . 14 1.4.2. MODERN İNSANIN NEOLİTİK YAŞAMA GEÇİŞİ 14 1.4.3. MODERN İNSANIN KENTİ YARATMASI 16 1.4.3.1. İLK KENTLER ve KENTLİLER 16 1.4.3.2. DEĞİŞİP GELİŞEN KENT ve KENTLİLER .18 1.4.3.2.1. GELİŞMEYE GENEL BAKIŞ .18 1.4.3.2.2. PSİKO-SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞME MERKEZİ OLARAK KENT 18 1.4.3.2.3. DEĞİŞME ADIMLARI HIZLANIYOR 20 1.4.3.2.4. SANAYİLEŞME AŞKI ALEVLENİYOR .21 İKİNCİ BÖLÜM MODERN İNSANIN GELİŞMESİNİN BEDELİ: ANTROPOSEN ÇAĞ 2.1. ANTROPOSEN ÇAĞ VE VERDİĞİ MESAJ 23 2.2. MODERN İNSAN NEREDE YANLIŞ YAPTI? 24 2.3. ANTROPOSEN ÇAĞ'IN MESAJINI ANLAYIP YORUMLAMAK GEREKLİ 25 2.4. FARKINDALIĞI ARTMIŞ MODERN İNSAN ANTROPOSEN ÇAĞIN OLUMSUZ BASKILARINI AZALTABİLİR. 26 2.4.1. GENEL BAKIŞ 26 2.4.2. YENİLİK YAPMAYA VE YENİLİĞE BAĞLI DEĞİŞİME AÇIK OLMAK . 27 2.4.3. İHTİYAÇTAN FAZLASINI ÜRETİP BİRİKTİRMEK 28 2.4.4. KENTSEL BİLİNCİ GELİŞTİRMEK . 31 2.4.4.1. KENTSEL BİLİNCİ GELİŞTİRMEK NEDEN ÖNEMLİ? 31 2.4.4.2. GELİŞME VE DEĞİŞİMİ ANALİZ EDEREK GELECEĞE HAZIRLANMAK .32 2.4.4.2.1. GENEL BAKIŞ 32 2.4.4.2.2. KİMSENİN KİMSEYE KIZMAYA HAKKI YOK 35 2.4.4.2.3. KENTSEL DAVRANIŞI İÇSELLEŞTİR, KENTLİ OL 36 2.4.5. ANTROPOSEN ÇAĞIN OLUMSUZ BİRİKİMİNİ OLUMLUYA ÇEVİRECEK OLAN KÜLTÜREL DEĞİŞİM 37 2.4.5.1. GENEL BAKIŞ .37 2.4.5.2. AŞ-İŞ-EŞ MODELLEMESİ 37 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GÖRMÜŞ GEÇİRMİŞ EŞSİZ MEGAKENT İSTANBUL 3.1. NEDEN İSTANBUL? . 43 3.2. ANLATACAKLARIMI NASIL SINIRLANDIRACAĞIM? . 44 3.3. İSTANBUL'UN COĞRAFİ KONUMU . 45 3.4. İSTANBUL'UN İLK SAHİPLERİ . 47 3.4.1. GENEL BAKIŞ 47 3.4.2. KENTİN TEMELLERİNİ ATAN DENİZCİ-BALIKÇI TÜCCARLAR 48 3.4.3. İSTANBUL (BİZANTİON) GELİŞİP GÜZELLEŞİYOR 49 3.4.4. İSTANBUL'A (BİZANTİON'A) GÖZ KOYANLAR (M.Ö. 695 – M.S. 145) 51 3.4.5. ANLATILANLARIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ 52 3.5. İSTANBUL (BİZANTİON) ROMA İMPARATORLUĞU EGEMENLİĞİNDE (M.Ö. 146 – M.S. 330) . 53 3.5.1. GENEL BAKIŞ 53 3.5.2. İSTANBUL (KONSTANTİNOPOLİS) ROMA İMPARATORLUĞU BAŞKENTİ OLUYOR (330) 54 3.5.3. İSTANBUL'UN (KONSTANTİNOPOLİS'İN) BU DÖNEMDE İMARI VE DEĞİŞEN YAŞAM (330-337) 55 3.5.4. İSTANBUL (KONSTANTİNOPOLİS) DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU BAŞKENTİ OLUYOR (337-395) 58 3.5.5. İSTANBUL'UN (KONSTANTİNOPOLİS'İN) BU DÖNEMDE İMARI VE DEĞİŞEN YAŞAM (395-1204) 59 3.5.6. BU DÖNEMDE SOSYAL YAPILANMA VE HALKIN YAŞAMINDAN KESİTLER . 60 3.5.7. DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU VE BAŞKENT İSTANBUL'UN (KONSTANTİNOPOLİS'İN) YÖNETİMİ 63 3.5.8. İSTANBUL (KONSTANTİNOPOLİS) LATİN İMPARATORLUĞU BAŞKENTİ OLUYOR (1204-1261) 64 3.5.9. İSTANBUL (KONSTANTİNOPOLİS) TEKRAR DOĞU ROMA İMPARATORLUĞU (BİZANS İMPARATORLUĞU) BAŞKENTİ OLUYOR (1261-1453) 65 3.5.10. İSTANBUL (KONSTANTİNOPOLİS) SURLARI AYIRICI SOSYAL SÜREÇLERİ ÖNLEMİYOR . 66 3.5.11. İSTANBUL'UN (KONSTANTİNOPOLİS'İN) SON İMPARATORU 68 3.6. İSTANBUL'UN SON SAHİPLERİ 69 3.6.1. İSTANBUL'UN (KONSTANTİNOPOLİS'İN) İLK SULTANI . 69 3.6.2. İSTANBUL (KONSTANTİNOPOLİS) OSMANLI İMPARATORLUĞU BAŞKENTİ OLUYOR (1453) 70 3.6.3. İSTANBUL'UN (KONSTANTİNOPOLİS) KONSTANTİNİYE'YE DÖNÜŞÜMÜ (1453) . 72 3.6.4. İSTANBUL'DA (KONSTANTİNİYE'DE) SANATIN ŞAHLANIŞI . 73 3.6.5. YAŞAM DEĞİŞİP RENKLENİYOR 75 3.6.6. YÜZEYSEL DE OLSA YAŞANAN SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞİM SEVİLİYOR . 76 3.6.7. YÜZEYSEL SOSYO KÜLTÜREL DEĞİŞME HIZLANIYOR . 77 3.6.8. İSTANBUL'DA (KONSTANTİNİYE'DE) GÜNLÜK YAŞAM . 82 3.6.9. İSTANBUL'DA (KONSTANTİNİYE'DE) YÖNETİM . 84 3.6.10. SAYILARA VE ANILARA YANSIYAN GERÇEKLER 85 3.6.11. İSTANBUL'UN (KONSTANTİNİYE'NİN) BAŞKENT OLARAK SON GÜNLERİ 88 3.7. CUMHURİYET DÖNEMİNDE İSTANBUL . 89 3.7.1. GENEL BAKIŞ 89 3.7.2. İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ VE İLÇE BELEDİYELERİ İLE TANIŞIYOR 92 3.8. ANLATILANLARIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ . 92 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İSTANBUL'DA YAŞAYANLAR 4.1. GENEL BAKIŞ . 95 4.2. İSTANBUL'U TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN GÜÇ MERKEZİ YAPAN İSTANBUL'DA YAŞAYAN MİLYONLARDIR . 95 4.3. MİLYONLAR KİMLER TARAFINDAN ve NASIL Y ÖNETİLİYOR? . 96 4.4. İSTANBUL'DA YAŞAYAN VE İSTANBUL'U YAŞATAN NÜFUSUN GENEL YAPISI 99 4.5. İSTANBUL NÜFUSUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ . 103 4.6. İSTANBUL'DA ÇALIŞAN NÜFUSUN ÖZELLİKLERİ 106 4.6.1. GENEL BAKIŞ 106 4.6.2. YERİNDE SAYMA MI YOKSA DEĞİŞME Mİ?: İSTANBUL'DA MARJİNAL İŞLERDE ÇALIŞANLAR İLE PROFESYONEL MESLEK MENSUPLARI ÖRNEKLERİ 108 4.6.3. İSTANBUL'UN KAMU İLE ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞAN MAVİ VE BEYAZ YAKALILARI . 112 4.6.3.1. MAVİ VE BEYAZ YAKALI ÇALIŞANLARIN ÖZELLİKLERİNE GENEL BAKIŞ 112 4.6.3.2. MAVİ VE BEYAZ YAKALILARIN AİLELERİ VE MESKENLERİYLE İLGİLİ ÖZELLİKLERİ 116 4.6.3.3. MAVİ VE BEYAZ YAKALILARIN İŞLERİYLE İLGİLİ ÖZELLİKLERİ .117 4.6.4. İSTANBUL'DA ÇALIŞANLARIN ALIN TERİNİN EDERİ 119 4.6.5. İSTANBUL'DA YAŞAYAN VE ÇALIŞANLARIN ÖZELLİKLERİNİN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ . 121 4.7. İSTANBUL'DAKİ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ÖZELLİKLERİ 123 4.7.1. GENEL BAKIŞ 123 4.7.2. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİ MEVCUDU VE FAKÜLTELERE GÖRE DAĞILIMI 125 4.7.3. ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KURUMSAL EĞİTİM GEÇMİŞLERİ 127 4.7.4. ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN VEFAKÂR VE FEDAKÂR AİLELERİ 129 4.7.5. ÜNİVERSİTEYE KAYIT OLMANIN DEĞİŞTİREN GÜCÜ . 131 4.7.6. ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİSİNİN EKONOMİK OLANAKLARI 132 4.7.7. ENGELLİ ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİMİZ 133 4.7.8. EĞİTİME KATKI YAPAN BAZI SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞKENLER . 133 4.7.9. ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİSİNİN SOSYAL YAŞAMI 135 BEŞİNCİ BÖLÜM İLÇELER DÜZEYİNDE İSTANBUL'DA YAŞAM 5.1. GENEL BAKIŞ . 137 5.2. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR VE ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDE YAŞAYANLAR . 138 5.2.1. GENEL NÜFUS VERİLERİ 138 5.2.2. İLÇE NÜFUSLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ 141 5.2.3. ÇALIŞAN NÜFUSUN ÖZELLİKLERİ 143 5.3. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR, ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDE VE KÜÇÜK AYASOFYA MAHALLESİNDE AİLE YAPISI 144 5.3.1. GENEL BAKIŞ 144 5.3.2. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR, ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDE VE KÜÇÜK AYASOFYA MAHALLESİNDE YAŞAYAN AİLELERİN ÖZELLİKLERİ 146 5.3.2.1. AİLELERDEKİ NÜFUS YIĞILMASI .146 5.3.2.2. AİLE FERTLERİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ 149 5.3.2.2.1. YAŞ .149 5.3.2.2.2. DOĞUM YERİ .149 5.3.2.2.3. EĞİTİM 150 5.3.2.2.4. MEDENİ DURUM .152 5.3.2.3. AİLELER İÇİNDEKİ STATÜ GRUPLARINDAKİ VE PATRİARKAL KURALDAKİ DEĞİŞİMLER 154 5.4. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR VE ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDEKİ YAŞAM ALANLARI 155 5.5. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR VE ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDEKİ MESKENLER/KONUTLAR . 159 5.5.1. İSTANBUL'DAKİ HANE VE MESKENLERE GENEL BAKIŞ 159 5.5.2. İLÇELERDE YAŞAYANLARIN HANE VE MESKEN ÖZELLİKLERİ 160 5.5.3. KONUTLARIN YAPISAL ÖZELLİKLERİ 161 5.5.4. KONUTLARIN ALT YAPI DONANIMLARI . 165 5.5.5. KONUTLARIN KİRALANMASI . 166 5.5.6. KONUTLARIN TEFRİŞİNDE ÖNE ÇIKAN MADDİ KÜLTÜR ÜNİTELERİ . 168 5.6. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR, ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDE VE KÜÇÜK AYASOFYA MAHALLESİNDE HANE GEÇİMİNİN SAĞLANMASI . 170 5.6.1. HANE GEÇİMİNİN SAĞLANMASINA GENEL BAKIŞ . 170 5.6.2. İŞİN SAĞLADIĞI REFAH 172 5.6.3. PARANIN SAĞLADIĞI GÜÇ 173 5.6.4. HANEYE GELİR GETİRME İLE HANE İÇİ OTORİTE İLİŞKİSİ . 177 5.7. EŞ BULMA VE EVLENME GELENEĞİNDEKİ DEĞİŞME . 180 5.8. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR, ZEYTİNBURNU İLÇELERİ İLE KÜÇÜK AYASOFYA MAHALLESİNDE YAŞANAN PSİKO-SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞME . 187 5.8.1. PSİKO-SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞME NEDİR? 187 5.8.2. PSİKO-SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞME NEDEN ÖNEMLİDİR? 188 5.8.3. YAŞANAN PSİKO-SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞMENİN TABLOLARA YANSIYAN İZLERİ 189 5.8.4. PSİKO-SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞMENİN ÖZGÜRLEŞTİRME İŞLEVİ . 191 5.8.5. BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR VE ZEYTİNBURNU İLÇELERİNDE ÖNE ÇIKAN BAZI SOSYO-KÜLTÜREL DEĞİŞKENLERİ NASIL YORUMLAMALIYIZ? . 193 5.9. SÖZLÜ TARİH PENCERESİNDEN BEŞİKTAŞ, KADIKÖY, ÜSKÜDAR, ZEYTİNBURNU İLÇELERİNİN VE KÜÇÜK AYASOFYA MAHALLESİNİN SOSYAL YAŞAMI . 194 5.9.1. GENEL BAKIŞ 194 5.9.2. BEŞİKTAŞ . 195 5.9.3. KADIKÖY 198 5.9.4. ÜSKÜDAR . 202 5.9.5. KÜÇÜK AYASOFYA MAHALLESİ . 206 5.9.6. ZEYTİNBURNU 210 5.10. ANLATILANLARIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ . 213 ALTINCI BÖLÜM İSTANBUL'UN AYRINTIDA GİZLİ GERÇEKLERİ 6.1. GENEL BAKIŞ . 217 6.2. BEŞİKTAŞ VE ZEYTİNBURNU'NDA BESLENME ORGANİZASYONU . 217 6.2.1. CAN BOĞAZDAN GELİR 217 6.2.2. BEŞİKTAŞ (1991-1992) VE ZEYTİNBURNU (2001-2002) ARAŞTIRMALARI NELER ANLATIYOR? . 221 6.2.2.1. GENEL BAKIŞ .221 6.2.2.2. BESLENME ORGANİZASYONUNUN GENEL MÜDÜRÜ: ANNE/KADIN .223 6.2.2.2.1. ANNE/ KADIN EKONOMİYİ CANLANDIRIR 223 6.2.2.2.2. ANNE/ KADIN KÜRESELLEŞMEYİ DESTEKLER 224 6.2.2.2.3. ANNE/ KADIN BİLDİKLERİNİ UYGULAMALI OLARAK KIZ ÇOCUĞUNA AKTARIR 227 6.2.2.2.4. ANNE/ KADIN YEMEK SUNUMUNDA DA USTADIR 230 6.2.2.3. SOFRA DÜZENİ VE DİSİPLİNİ .233 6.2.2.4. SABAH, ÖĞLEN VE AKŞAM SOFRALARINDA YENİLİP İÇİLENLER 235 6.2.2.4.1. HER SOFRA RENGARENK BİR TABLODUR .235 6.2.2.4.2. KAHVALTI SOFRASI .236 6.2.2.4.3. ÖĞLE VE AKŞAM YEMEĞİ SOFRALARI .237 6.2.2.5. BESLENME ORGANİZASYONUNUN TEMEL TAŞLARI: SU VE EKMEK 240 6.2.2.6. AİLE SOFRALARI AÇIK AİLE ÜNİVERSİTESİ İŞLEVİ GÖRÜR 242 6.2.2.7. BESLENME ORGANİZASYONU İLE İLGİLİ ANLATILANLARIN DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ .243 6.2.2.8. TÜRK KAHVESİ 244 6.3. KADIKÖY'DE SAĞLIK ORGANİZASYONU . 246 6.3.1. ÖNCE SAĞLIK 246 6.3.2. KADIKÖY'DE YAŞAYANLARIN FENOTİPİK ÖZELLİKLERİ 247 6.3.3. YAŞAMIN BAŞLANGICI: KADIKÖY'DEKİ ANA-ÇOCUK SAĞLIĞI UYGULAMALARI . 251 6.3.3.1. HAMİLELİK, DOĞUM SÜRECİYLE İLGİLİ SAĞLIK UYGULAMALARI 251 6.3.3.2. BEBEKLERLE İLGİLİ SAĞLIK UYGULAMALARI 256 6.3.3.2.1. EVRİM BAYRAĞINI TAŞIYAN BEBEKLER .256 6.3.3.2.2. BEBEK BAKIP BÜYÜTMEYE İLİŞKİN DAVRANIŞ KALIPLARI .256 6.3.3.3. ÇOCUKLARLA İLGİLİ SAĞLIK UYGULAMALARI 262 6.3.4. KADIKÖY'DE YAŞAYANLAR NE KADAR SAĞLIKLI? 264 6.3.4.1. GENEL BAKIŞ .264 6.3.4.2. SAĞLIK-HASTALIK SINIRI NEREDEN GEÇER? .267 6.3.4.3. KADIKÖY'DE YAŞAYANLARIN DOKTOR ZİYARETLERİ .268 6.3.4.4. KADIKÖY'DE